Geboortehulp

Hulp bieden bij de geboorte

Er zijn verschillende signalen die erop kunnen wijzen dat er problemen zijn bij de geboorte:

• De ontsluitingsfase vordert niet of het proces lijkt zelfs om te keren
• De vruchtvliezen zijn gebroken, maar er is niet binnen drie (koe) of zes (vaars) uur een hoofdje zichtbaar in de vulva, of er verschijnt alleen een kop of een kop en één poot in de vulva.
• De koe heeft persweeën maar de geboorte vordert niet.
• De koe is ziek of heeft koorts, of lijkt heel veel pijn te hebben.

Een lichamelijk onderzoek is dan altijd geïndiceerd, maar het is belangrijk dat het onderzoek voorzichtig, hygiënisch en zorgvuldig plaatsvindt.
Om het lichamelijk onderzoek uit te voeren hoeft u niet heel ervaren te zijn, maar hou altijd een aantal regels in acht:

• Bindt de koe vast, maar zorg dat er bij een staande koe voldoende ruimte is om te gaan liggen
• Vraag iemand die helpt om de staart vast te houden, of bind de staart even vast aan het halster of de halsband van de koe (nooit aan een hek of paal: als de koe los breekt of los gelaten wordt, kan ze haar staart breken of er zelfs af trekken).
• Werk hygiënisch: was de omgeving van de vulva met desinfecterende zeep (bijvoorbeeld jodiumscrub). Ook degene die het onderzoek gaat uitvoeren moet de handen en armen goed wassen, eventueel kan die persoon ook lange plastic handschoenen dragen.
• Gebruik altijd (veel) glijmiddel om kalf en koe te beschermen.
  Er zijn verschillende soorten glijmiddel, sommigen werken veel beter dan anderen, maar gebruik in ieder geval NOOIT zeep: zeep maakt het gevoelige weefsel van de vagina nog gevoeliger en hoewel het misschien even glad voelt, levert het al na een paar minuten opvoelen juist het tegenovergestelde resultaat: de wand van de vagina en de baarmoedermond worden juist stroef.

Voel in ieder geval altijd naar de volgende zaken:

• Is de cervix voldoende ontsloten? Als de cervix niet/onvoldoende passabel is, kan het zijn dat er geen ontsluiting is of dat er een slag in de baarmoeder zit. Als u bovendien schuin lopende plooien in de geboorteweg voelt, is er zeer waarschijnlijk sprake van een slag in de baarmoeder. Neem in dat geval contact op met de dierenarts, een slag in de baarmoeder is altijd een spoedgeval. Wij zijn hiervoor 24 uur per dag bereikbaar op telefoonnummer 0488-482900 (optie 4: spoed).
• Ligt het kalf voorwaarts of in een stuitligging?
• Zowel wanneer het kalf voorwaarts ligt, als bij een stuitligging moeten er twee poten voelbaar zijn, is dat niet het geval, dan is er sprake van een afwijkende ligging die gereponeerd (goed gelegd) moet worden. Ook een terug geslagen kop is afwijkend en moet gereponeerd worden.
• Controleer of het kalf door de geboorteweg past. Als u twijfelt, of als u merkt dat het niet gaat passen, neem dan altijd contact op met de dierenartsenpraktijk (0488-482900, optie 4: spoed).
• Voel of het kalf rechtop ligt (met de rug richting de rug van de koe).
• Probeer ook altijd te voelen of het kalf leeft: knijp in de huid tussen de klauwtjes, het kalf trekt dan in principe de poot terug.

Sommige afwijkende liggingen kunt u als veehouder zelf prima weer op zijn plaats brengen, maar doe dat alleen bij een staande koe en werk rustig en voorzichtig, om geen schade te veroorzaken. Als u een ligging niet binnen 15 minuten op haar plaats krijgt, neem dan contact op met de praktijk. Een afwijkende ligging die u niet zelf gecorrigeerd kunt krijgen, is in principe altijd een spoedgeval! Voelt u bij het lichamelijk onderzoek alleen de rug van een kalf, of alleen een staartje, neem ook dan altijd direct contact met ons op!

Als het kalf goed ligt en de cervix voldoende opgerekt is, kunt u de koe in principe verlossen. Daarbij kan trekkracht nodig zijn, maar houdt de volgende regels in acht:
• Trek alleen als de koe ook perst, zorg tussendoor voor pauze. Continu trekken put het kalf uit en door onophoudelijke buikpers krijgt het kalf te weinig zuurstof, waardoor het kan stikken.
• Trek niet meer dan met de kracht van twee volwassen mannen. Te zware trekkracht kan zowel het kalf als de koe beschadigen en is ook niet nodig. Een keizersnede is altijd een goed alternatief!
• Trek een kalf in kopligging eerst recht naar achter tot de borst uit de vulva steekt. Trek dan richting het uier.
Trek een kalf in stuitligging evenwijdig aan de rug van de koe recht naar achteren.

De zorg voor de koe na afkalven

Goede verzorging na het afkalven zorgt dat een koe beter opstart en minder risico loopt op aandoeningen als (slepende) melkziekte.

Het is vooral belangrijk dat een koe voldoende water drinkt na het afkalven. Bied het water onbeperkt aan en zorg dat het niet te koud is. Soms kan het helpen om wat vruchtwater op te vangen en in het drinkwater te doen: koeien die net gekalfd hebben, zijn gek op de geur en smaak van vruchtwater.

Koeien die absoluut niet willen drinken, kunt u beter drenchen (met een slang water in de pens pompen).
Geef dieren met koude oren en dieren die risico lopen op melkziekte ook altijd een calciumpil. Gebruik dit in pil vorm, geen drank, dieren met calciumtekort verslikken zich makkelijk en dat kan een zware longontsteking veroorzaken, die vaak slecht te behandelen is!

Na een zware verlossing kan het verstandig zijn om een pijnstiller te geven. Dieren gaan dan veel beter eten en herstellen sneller. De investering verdient zichzelf eigenlijk altijd terug, omdat dieren beter opstarten en minder problemen hebben als ze voldoende voer opnemen na het afkalven.

De zorg voor het kalf na de geboorte

Een gezond kalf gaat na een paar minuten zelf rechtop liggen en tilt de kop op. Na maximaal een uur probeert het zelf te staan en is de ademfrequentie maximaal 50/minuut. Kalveren die slomer zijn, of onafgebroken blèren, kunnen verzuurd zijn door een zwaar/lang geboorteproces. Verzuring kan dodelijk zijn voor een kalf en verzuurde dieren hebben vaak enorm veel baat bij een infuus met bicarbonaat om de verzuring op te heffen, neem voor zo’n infuus contact met ons op (0488-482900).